«Bloomberg-ի տվյալներով դրանք 2026 թվականին կդառնան երկրի էներգիայի հիմնական աղբյուրը և կկարողանան ծածկել ․․․․ էլեկտրաէներգիայի կարիքների մինչև 77 տոկոսը» («Ավստրալիան պատրաստվում է ․․․․», 31.08.2021):
Նախ՝ Bloomberg-ը հարկավոր էր տառադարձել։
Երկրորդ՝ կա սխալ ձևակերպում․ կարիքները չեն ծածկում։
Երրորդ՝ ճիշտ կլիներ ասել էլեկտրաէներգիայի պահանջարկ, այլ ոչ կարիքներ։
Չորրորդ՝ տվյալներով-ի վրա պետք էր դնել բութ։
Նախադասությունը կարելի էր կազմել այսպես․ ««Բլումբերգ»–ի տվյալներով՝ դրանք 2026 թվականին կդառնան երկրի էներգիայի հիմնական աղբյուրը և կկարողանան բավարարել ․․․․ էլեկտրաէներգիայի պահանջարկի մինչև 77 տոկոսը»։
«Ավստրալիայի էներգետիկ շուկայի օպերատորի (AEMO) փորձագետներն ակնկալում են, որ մինչև 2021 թվականի նոյեմբերի վերջ Հարավային Ավստրալիան կունենա առաջին խոշոր համակարգը ․․․․» (նույն տեղում):
Վերջ-ի փոխարեն հարկավոր էր գրել վերջը․ «․․․․ ակնկալում են, որ մինչև 2021 թվականի նոյեմբերի վերջը Հարավային Ավստրալիան կունենա առաջին խոշոր համակարգը ․․․․»։
«Նրա խոսքով՝ Միացյալ Նահանգները պետք է կրթաթոշակներ և ժամանակավոր աշխատանքային վիզաներ տրամադրեն Կենտրոնական Ամերիկայի երկրների բնակիչներին» («Մեքսիկայի հարավում զինվորականներն անօրինական ներգաղթյալների ․․․․», 01.09.2021):
Քանի որ Միացյալ նահանգները մեկ պետություն է, ուստի պետք էր գրել․ «Նրա խոսքով՝ Միացյալ Նահանգները պետք է կրթաթոշակներ և ժամանակավոր աշխատանքային վիզաներ տրամադրի ․․․․»։
«Եթե չլինեին հեղափոխությունն ու ԽՍՀՄ փլուզումը, Ռուսաստանի բնակչությունը կկազմեր 500 միլիոն. Պուտին» (01.09.2021, վերնագիր)։
Մեր կայքերը, չգիտես ի՛նչ տրամաբանությամբ, վերնագրերում ուղղակի խոսքը սովորաբար չակերտների մեջ չեն առնում։ Ասելու առիթներ եղել են, ասենք նորից․ լեզվական կանոնը գործում է բոլոր դեպքերում։
Պետք էր գրել․ ««Եթե չլինեին հեղափոխությունն ու ԽՍՀՄ փլուզումը, Ռուսաստանի բնակչությունը կկազմեր 500 միլիոն». Պուտին»։
«Այդ մասին, ТАСС-ի փոխանցմամբ, «Օկեան» համառուսաստանյան մանկական կենտրոնում դպրոցականների հետ հանդիպման ժամանակ ասել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը» (նույն տեղում):
Այստեղ էլ հարկավոր էր տառադարձել ТАСС-ը, ինչպես տառադարձվել է «Օկեան»-ը։
Կայքը ո՛ր բառը ուզում տառադարձում է, ո՛ր բառը չի ուզում, չի տառադարձում։ Դա անընդունելի է։
«Փոխանցել» բառի հետ կապված սխալի մասին Լեզվի կոմիտեն գրել է բազմիցս, բայց ոչինչ չի փոխվել։ Առաջարկում ենք կարդալ կոմիտեի հորդորակը[1]:
«Քննարկման առանցքում կլինի նաև Աֆղանստանը, մասնավորապես նրանից ստացված դասերը: Եվ հենց այդ հաշվի առնելով` Եվրամիությունում մտադիր են ստեղծել արագ արձագանքման ուժեր» («ԵՄ պաշտպանության նախարարները ․․․․», 01․09․2021):
Ասելիքը շարադրված է լեզվատրամաբանական և քերականական սխալներով։ Ըստ գրվածի՝ քննարկման առանցքում պիտի լինեն․․․ Աֆղանստանը, դասերը։ Այն էլ՝ ոչ թե ստացած դասերը, այլ ստացված։
Իսկ թե ի՛նչը հաշվի առնելով են Եվրամիությունում մտադիր ստեղծել արագ արձագանքման ուժեր, մենք չհասկացանք․․․
«․․․․ չնայած ԵՄ պաշտպանության նախարարները քննարկել են նման ուժի ստեղծումը, սակայն Լյուբլյանայում կայացած հանդիպմանը որոշումներ չեն կայացվել» («ԵՄ գերագույն հանձնակատարը հերքում է ․․․․», 02.09.2021):
Նույնպիսի լեզվատրամաբանական սխալ կա նաև այստեղ․ նախարարները քննարկել կարող էին ոչ թե նման ուժի ստեղծումը, այլ, օրինակ, ստեղծման հարցը։
«Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը հույս ունի, որ Աֆղանստանից ժամանած փախստականները կընդունվեն շատ երկրների կողմից» («Հռոմի պապը հույս է հայտնել, որ շատ երկրներ ․․․․», 05․09․2021):
Հանձնարարելի չէ, որ նման դեպքերում նախադասությունը կազմվի կրավորական ձևով, անհարկի գործածվի կողմից կապը։ Կարելի էր գրել․ «Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը հույս ունի, որ Աֆղանստանից ժամանած փախստականներին կընդունեն շատ երկրներ»:
«Ես աղոթում եմ, որպեսզի շատ երկրներ ընդունեն ու պաշտպանեն նրանց, ովքեր ․․․․» (նույն տեղում)։
Որպեսզի շաղկապի փոխարեն պետք էր գործածել որ-ը։
Այս շաղկապների իմաստային տարբերության մասին գրվել է շատ անգամ։ Այդ մասին կարելի է կարդալ նաև կոմիտեի հորդորակում[2]։
«Սկզբնական փուլում փորձարարական ծրագրին կմասնակցեն փոքր քանակության «անօդաչու» մեքենաներ ․․․․» («Յանդեքսը «անօդաչու» տաքսիներ ․․․․», 05.09.2021):
Նշված բառը պետք էր գործածել գործիական հոլովով․ «․․․․ կմասնակցեն փոքր քանակությամբ «անօդաչու» մեքենաներ ․․․․»։
«Ընդհանուր առմամբ, էքսպերիմենտալ նախագծին սկզբնական փուլում կմասնակցի 1000 անօդաչու տաքսի, որն ըստ գնահատումների, Ռուսաստանի յուրաքանչյուր տարածաշրջանում ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների 1%-ից էլ պակաս է կազմում» (նույն տեղում):
Էքսպերիմենտալ-ի հայերեն համարժեքն է փորձարարական-ը։
Ինչպես նախորդ օրինակում, այստեղ նույնպես անօդաչու-ն պետք էր առնել չակերտների մեջ, որովհետև գործածված է փոխաբերական իմաստով։
Կազմում-ը չպիտի լիներ։
Կան նաև կետադրական սխալներ։
Նախադասությունը հարկավոր էր գրել այսպես․ «Ընդհանուր առմամբ փորձարարական նախագծին սկզբնական փուլում կմասնակցի 1000 «անօդաչու» տաքսի․ դա ըստ գնահատումների, Ռուսաստանի յուրաքանչյուր տարածաշրջանում ճանապարհային երթևեկության մասնակիցների 1%-ից էլ պակաս է»։
«Yandex.Taxi-ի ներկայացուցիչը նշել է, որ Մոսկվայում անօդաչու տաքսիով ուղևորափոխադրումների մեկնարկի ժամկետների մասին հայտնի կդառնա ծրագրի համաձայնությունից հետո» (նույն տեղում):
Հեղինակը հավանաբար նկատի ունի ծրագրի համաձայնեցումը։
Պետք էր գրել․ ««Յանդեքս․Տաքսի»-ի ներկայացուցիչը նշել է, որ Մոսկվայում «անօդաչու» տաքսիով ուղևորափոխադրումների մեկնարկի ժամկետների մասին հայտնի կդառնա ծրագրի համաձայնեցումից (ծրագիրը համաձայնեցնելուց) հետո»։
«Աֆղանստանում «Թալիբանի» կողմից իշխանությունը զավթելուց հետո Թուրքիան բանակցություններ է վարում խմբավորման ղեկավարության հետ» («Թուրքիան բանակցում է թալիբների հետ», 06.09.2021)։
Եթե՝ կողմից, ուրեմն՝ զավթվելուց, այլ ոչ զավթելուց։ Քանի որ գործածվել է զավթելուց ձևը, ուրեմն չպիտի գործածվեր կողմից-ը։ Գերադասելի էր վերջին տարբերակը․ «Աֆղանստանում իշխանությունը «Թալիբանի» զավթելուց հետո Թուրքիան բանակցություններ է վարում խմբավորման ղեկավարության հետ»:
«Չնայած պատմական կապերի և ընդհանուր կրոնի՝ որոշ վերլուծաբաններ զգուշացնում են, որ Անկարան կարող է ձախողվել» (նույն տեղում)։
Պետք է լիներ՝ չնայած ․․․․ կապերիՆ, կրոնիՆ։ Կա նաև շարադասական սխալ։
Հարկավոր էր գրել․ «Որոշ վերլուծաբաններ զգուշացնում են, որ, չնայած պատմական կապերին և ընդհանուր կրոնին, Անկարան կարող է ձախողվել»։
Ի դեպ, անհասկանալի է, թե ի՛նչ է նկատի առնված ընդհանուր կրոն ասելով։
«Չնայած ՆԱՏՕ-ի դաշինքին Թուրքիայի անդամակցությանը ․․․․» (նույն տեղում):
ՆԱՏՕ հապավման մեջ «դաշինք» բառը կա։ Սա Հյուսիսատլանտյան դաշինք-ի անգլերեն տարբերակի (North Atlantic Treaty Organization) հապավումն է։
Պետք էր գրել․ «Չնայած ՆԱՏՕ-ին Թուրքիայի անդամակցությանը ․․․․»։
«Թուրքիան գտնում է, որ եզակի դիրք ունի խմբավորման հետ հարաբերություններում» (նույն տեղում):
Հարաբերություններում դիրք չեն ունենում։ Եթե ունենան էլ, այն չի կարող լինել եզակի։
«Գտնում է»-ի փոխարեն ճիշտ կլիներ գրել՝ կարծում է, համարում է։
Հեղինակը հավանաբար ցանկացել է ասել․ «Թուրքիան կարծում է (համարում է), որ բացառիկ դեր ունի խմբավորման հետ հարաբերություններում»։
«Սակայն, Բելմոնդոն ճանաչում և փառք գտավ տասը տարի անց միայն ․․․․ «Վերջին շնչով» ֆիլմից հետո: Գրավիչ հանցագործ Միշելին հեռուստադիտողը միանգամից սիրեց: Նրան սկսեցին հրավիրել նկարահանումների, տարեկան թողարկվում էր Բելմոնդոյի մասնակցությամբ 1-2 ֆիլմ» («Մահացել է Ժան Պոլ Բելմոնդոն», 06․09․2021):
Ո՛չ ճանաչումը, ո՛չ էլ փառքը չեն գտնում։ Ասելիքը պետք էր ձևակերպել այլ կերպ։ Օրինակ՝ ճանաչվեց և փառքի հասավ։
Ըստ շարադրանքի՝ ոչ թե Բելմոնդոյին, այլ նրա կերպավորած հերոսին՝ Միշելին են հրավիրել նկարահանումների։
Սակայն-ից հետո ստորակետ չպիտի դրվեր։ Նկարահանումներ-ից հետո ճիշտ կլիներ դնել վերջակետ, որովհետև սկսվում է այլ նախադասություն։
Պետք էր գրել, օրինակ, այսպես․ «Սակայն Բելմոնդոն ճանաչվեց և փառքի հասավ միայն տասը տարի անց ․․․․ «Վերջին շնչով» ֆիլմից հետո: Գրավիչ հանցագործ Միշելին հեռուստադիտողը միանգամից սիրեց: Դերասանին սկսեցին հրավիրել նկարահանումների։ Տարեկան թողարկվում էր Բելմոնդոյի մասնակցությամբ 1-2 ֆիլմ»։
«Բելմոնդոն աշխատել է այնպիսի հայտնի ռեժիսորների հետ, ինչպես Ժան Լյուկ Գոդարը, Կլոդ Լելուշը, Մարսել Կարնեն, Ժան Պիեր Մելվիլը» (նույն տեղում):
Կարծում ենք՝ մեկնաբանելու անհրաժեշտություն չկա։ Պետք է լիներ․ «Բելմոնդոն աշխատել է այնպիսի հայտնի ռեժիսորների հետ, ինչպիսիք են ․․․․»։
Լեզվական վերահսկողության բաժնի գլխավոր մասնագետ՝
Գուրգեն Միքայելյան
[1]Լեզվիկոմիտե․հայ // https://bit.ly/3tiWzrz
[2] Լեզվիկոմիտե․հայ // https://bit.ly/3jQmFz6
